A- Sahabelere yetişilemeyeceğini bu izahlardan sonra kabul ettim. Ama aklıma şu soru geliyor: Bazı hadis-i şeriflerde bid’atların revacı zamanında ehli iman ve takvadan bir kısım zatların Sahabe derecesinde veya daha faziletli olduğu rivayet ediliyor. Eğer Sahabelere yetişilemiyorsa bu hadislerin manası nedir?
B- Peygamberlerden sonra insanların en faziletlilerinin Sahabeler olduğu hususunda Ehli Sünnet ve-l Cemaat âlimlerinin icmaı ve ittifakı vardır. Hadislerde zikredilen ve Sahabeyi geçeceği belirtilen şahıslar sadece cüzi bazı faziletlerde Sahabeyi geçebilmekte, külli faziletlerde ise Sahabeye yetişememektedirler. Bu hususu âlimler şu kaideyle izah etmişlerdir: “Cüzi bir fazilette ve hususi bir kemalde mercûh râcihe tereccüh edebilir.”
Bu kaidenin izahı şudur:
Tereccüh: Üstün gelmek demektir.
Râcih: Kıymet ve faziletçe üstün olan demektir.
Mercûh ise: Kıymet ve faziletçe daha aşağıda olan demektir.
Başka bir ifadeyle râcih birinci olan, mercûh ise ikinci olan demektir.
Ancak bazı cüzi faziletlerde ve hususi kemallerde mercûh râcihi geçebilmekte yani ikinci olan birinciden üstün olabilmektedir. Bu kaideyi şu iki misalle anlayabiliriz:
1. Misal: Olimpiyatlara katılan sporcular birçok branşlarda yarışmakta ve bu branşların toplamında aldıkları puanlara göre dereceye girmektedirler. Yani birinci olmak için bütün branşlarda rakiplerini geçmeleri gerekmemekte, toplam puanlarının üstte olması yetmektedir. Dolayısıyla bazen ikinci olan bir sporcu bir veya daha fazla branşta birinci olan sporcuyu geçmiş olabilir, ama puanların toplamında ondan geride kalmaktadır. İşte bu durum mercûhun (ikinci olanın) bazı branşlarda râcihe (birinci olana) üstün gelmesi demektir. Ancak unutulmamalıdır ki, bu üstünlük sadece belli branşlarda olup genelde ve toplamda değildir.
Aynen bunun gibi, bid’atların istilası zamanında yaşayan bir kısım takva sahibi zatlar da Sahabeleri bazı cüzi faziletlerde geçebilir. Mesela aradaki yarışın takva, zühd, hizmet, İslam için fedakârlık, cesaret, infak, ibadet gibi birçok sıfatta yapıldığını düşünelim. Bunlar gibi daha birçok sıfatta herkes sahip olduğu dereceye göre bir puan alsın. İşte bu durumda Sahabelerin toplamda aldığı puana peygamberlerden başkası yetişemez. Sadece bazı şahıslar bazı faziletlerde Sahabeyi geçebilirler. Mesela Sahabeden daha fazla infak etmiş ya da takvası daha çok olabilir. İşte bu durum mercûhun râcihe yani ikinci olanın birinci olana üstün gelmesidir. Ama bu üstün geliş sadece bazı sıfatlarda ve cüzi hâllerde olup genel toplamda bir üstünlük değildir.
İşte hadis-i şeriflerde Sahabelere yetişeceği ve onları geçeceği bildirilen zatlar ile kastedilen mana sadece bazı cüzi faziletlerde ve hususi kemallerde onlara yetişebileceğinin beyanıdır. Yoksa külli faziletlerde Sahabeler en üstedir ve kimse onlara yetişemez.
2.Misal: Bir tarih öğretmeninin öğrencisine Kosova Savaşı’yla ilgili bir tez hazırlamasını emrettiğini farz edelim. Öğrenci çalışır, uğraşır ve kaynakları inceleyerek tezini hazırlar. Bu tezinde öğretmeninin hiç bilmediği bilgileri nakleder.
Genel bakışta tarih bilgisi konusunda öğretmen râcih, öğrenci ise mercûhdur. Yani tarihi bilmekte öğretmen birinci, öğrenci ise ikincidir. Ama Kosova Savaşı’nı bilmede öğrenci öğretmenini geçmiş, yani mercûh râcihe üstün gelmiş ve ikinci olan bu konuda birinci olmuştur.
Aynen bunun gibi, Sahabeler de bütün kemal sıfatlarda evliyaların öğretmeni ve onların hocası hükmündedir. Öğrenciler hükmünde olan veliler sadece bazı cüzi faziletlerde Sahabeleri geçebilmekte, genel toplamda ise hocaları hükmündeki Sahabelere yetişememektedirler.
İşte hadis-i şeriflerle bildirilen üstünlük budur. Mercûhun bazı faziletlerde ve hususi kemallerde râcihe üstün gelmesi…
