A- Gerçekten de mezhep imamları âdeta kılı kırk yarmış ve hükümleri öyle çıkarmışlar. Çıkardıkları hiçbir hükmü zanlarına dayandırmayarak ayet ve hadislere dayandırmışlar. Çok zeki ve müstesna insanlarmış.
B- Elbette öyle, işte eserin başından beri sana anlatmak istediğim şey buydu! Şimdi sana başka bir örnek vereyim. Madem öğrenmeyi bu kadar sevdin, biraz daha ilerleyelim:
Nisa suresi 25. ayet-i kerimede şöyle buyrulmuş: “Onları ehlinin izni ile nikâhlayın.”
Hanefi mezhebine göre, nikâhta velinin izni şart değildir. Buna göre, büluğa ermiş bir kız kendisine denk bir erkek ile velisinin izni olmaksınız evlense bu nikâh geçerlidir. Velinin bu nikâhı feshetme hakkı yoktur.
Şafi mezhebinde ise nikâhta velinin izni şarttır. Velinin izni olmadan nikâh akdi geçerli olmaz. Buna göre, Şafi mezhebinde bir kız velisinin izni olmadan bir erkekle nikâhlansa bu nikâh geçerli değildir.
Yine fıkıh ilmini bilmeyenleri şaşırtacak bir ihtilaf: Bir mezhepte velinin izni şart iken, diğerinde şart değil!
Bu ihtilafın sebebini bilmeyenler şöyle demektedir: “Nasıl oluyor da din bir iken Hanefi mezhebindeki bir kız velisinin izni olmadan nikâhlanabiliyor da Şafi mezhebindeki bir kız velisinin izni olmadan nikâhlanamıyor?”
Yani bu sorunun sahibine göre, “Nikâhta velinin izni şart mıdır yoksa değil midir?” konusunda sadece tek bir hüküm olmalıydı. Bu istek ise Kelam-ı Ezelînin mahiyetini ve bu ihtilafın sebebini bilmemekten kaynaklanmaktadır. Şöyle ki:
Nisa suresinin 24. ayetinde nikâhı helal olan hür kadınlardan ve 25. ayetinde de nikâhı helal olan cariyeden bahsedilmiş ve ayetin sonunda, “Onları ehlinin izni ile nikâhlayın.” buyrulmuştur. İşte ayetteki “onları” zamiri ile kimlerin kastedildiği konusundaki ihtilaf hükmün de ihtilafına sebep olmuştur.
İmam-ı Âzam Hazretlerine göre, “Onları ehlinin izni ile nikâhlayın.” ayetindeki “onları” zamiri ile kastedilen cariyelerdir. Zamirin hür kadına taalluku yoktur. Yani cariye ile nikâhlanacak olan, cariyenin sahibinden izin almalıdır. Cariyenin nikâhı sahibinin izni olmadan sahih olmaz. Hür kadının nikâhı ise velisinin izni olmadan da sahihtir.
İmam Şafi Hazretlerine göre ise ayetteki “onları” zamiri ile kastedilen hür kadınlardır. Dolayısıyla hür kadının nikâhı ancak velisinin izni ile geçerli olur.
Görüldüğü gibi, “Onları ehlinin izni ile nikâhlayın.” ayetindeki “onları” zamirinin râci olduğu mahal hakkındaki ihtilaf hükmün ihtilafına sebep olmuştur. İmam- Âzam’a göre, zamir cariyeye ait olup hür kadınla alakası yoktur. İmam Şafi’ye göre ise bu zamir hür kadına aittir. Netice olarak İmam-ı Âzam’ın ictihadına göre, hür kadın velisinin izni olmadan evlenebilirken; İmam Şafi’ye göre ise velinin izni olmadan nikâh sahih olmamaktadır.
Eğer ayette açık bir şekilde, “Cariyeyi sahibinin izni ile nikâhlayın.” ya da “Hür kadını velisinin izni ile nikâhlayın.” buyrulmuş olsaydı hüküm açık olduğundan dolayı ihtilaf olmazdı. Ancak Cenab-ı Hakk hikmeti icabı ayeti mutlak bırakmış ve “onları” zamiri ile beyan buyurmuştur.
Demek “Nikâhta velinin izni şart mıdır değil midir?” konusunda sadece tek bir hükmün olmasını istemek ayetteki “onları” zamirinin hem hür kadına hem de cariyeye taalluk edebileceğini bilmemekten ileri gelmektedir.
Eğer, “Allah hangisinden razıdır ve hangisi doğrudur?” diye sorulacak olursa denilir ki: Her ikisi de doğrudur ve murad-ı İlahîdir. Cenab-ı Hakk Şafi mezhebindeki bir kadının velisinin izni ile nikâhından razı olurken, Hanefi mezhebindeki bir kadının velisinin izni olmaksızın yaptığı nikâhtan razı olmaktadır. Daha önce işlediğimiz gibi, bir meselede sadece tek bir hüküm hak değildir. Hak fıtratlara göre değişmektedir. Cenab-ı Hakk her fıtratın kendisine uygun olan hükmü kelamının kelimelerinde saklamış ve mezhep imamları da bu hükümleri ayet ve hadislerden çıkarmıştır.
