Allah hesabına kâinata bakan adam her ne müşahede ederse ilimdir. Eğer gafletle, sebebler hesabına bakarsa, ilim zannettiği şeyde cehildir (cehalettir). Çünkü ilimden maksat Allah’a kavuşmaktır. Eğer okuduğumuz ilim bizi Allah’a kavuşturmuyorsa o ilim faydasız bir ilimdir ki, sahibini cehaletden kurtarmaz.
Mesela, bitkileri inceleyen bir botanikçi o ağaçlara, çiçeklere, meyvelere bakarken, onlara sanatkârı namına bakacağı yerde gaflet ile sanatta takılıp sanatkârı bulamasa, yani sırf ağaç, yaprak, çiçek olduğu için baksa, o adam kendisini profesör zannetsede en yüksek fakülteyi de bitirse câhildir.
Veya bir gökbilimci o yıldızlara o seyyarelere, güneşlere bakıp da, Allah’tan gaflet ile tabiat bataklığına saplanıp onca fiili failsiz, bunca resimi ressamsız ve bunca nizamı Nezzansız (nizam) zannetse ve bu adam Oxford Üniversitesi’ni bitirse, aya dahi gitse, hiç okula gitmeyen fakat o sema sayfasına baktığında Allah’ın isimlerinin, sıfatlarının tecellisini gören adamın yanında hakikat noktasında bir cahildir.
Rabbim, marifeti ilahiyeye (Allah’ı bilmek) götürmeyen ilimden bizleri muhafaza buyursun.
