A- Birinci sorum şu: Bu mezhepler nereden çıktı? Bunu merak ediyorum.
B- “Mezhepler nereden çıktı?” sorusu “Doktorluk nereden çıktı, mühendislik nereden çıktı ya da terzilik nereden çıktı?” gibi bir sorudur. Zira mezhep imamlığı diğer meslekler gibi bir meslektir. Diğer meslekler ve o mesleklerin mensupları nereden ve niçin çıkmışsa mezhepler ve mezhep imamlığı da aynı yerden ve aynı sebepten çıkmıştır.
Doktorluk mesleği çıktı, çünkü herkes hastalığın sebeplerine ve tedavi yollarına vâkıf olamaz. Bu yüzden doktorluk mesleğine yabancı olan bir hasta hastalığının tedavisi için bu mesleğin inceliklerine vâkıf olan birisine danışmak zorundadır. İşte bu kişi de doktordur. Demek doktorluk mesleğinin çıkış sebebi insanların hastalığın sebeplerini ve tedavi yöntemlerini keşifteki âcizliğidir.
Mühendislik mesleği çıktı, çünkü herkes bina yapımı ile ilgili hesapları yapamaz ve projeleri çizemez. Bu yüzden bir bilene danışmak zorundadır. Bu kişi de mühendistir. Demek bu mesleğin çıkış sebebi de kişilerin mühendislik ilmindeki bilgisizliği ve herkesin birer mühendis olamayışıdır.
Terzilik ve diğer mesleklerin çıkış sebebi de aynıdır. Kişilerin o mesleğin inceliklerine vâkıf olamaması ve yardıma ihtiyaç duyması.
İşte mezhep imamlığı da böyle bir meslektir. Bu mesleğin çıkış sebebi ise insanların Kur’an ve sünnetten hüküm çıkaramamaları ve hükmü olmayan meseleleri hükmü olanlara benzeterek kıyas yapamamalarıdır.
Bizler nasıl ki bilmediğimiz dini konuları bilen hocalara soruyoruz. Hocalar da kitaplardan okuyup öğrendikleri fetvaları bizlere naklediyorlar. Aynı bunun gibi, Peygamber Efendimizden sonra Müslümanların büyük bir çoğunluğu Kur’an ve sünnetten hüküm çıkarma gücünde olmadıkları için meselelerinin izahlarını ictihad yapabilen âlimlere soruyor ve cevaplarını onlardan öğreniyorlardı. Bu âlimler âdeta bir peygamber vazifesini icra ederek Kur’an ve sünnetin hükümlerini bilmeyenlere öğretiyorlardı. Herhâlde “Âlimler peygamberlerin varisleridir.” hadisi bu vazifeye işaret etmektedir.
Asr-ı Saadet’te birçok müctehid imam mevcuttu. Ancak bu müctehidlerin fetvaları bir sonraki nesillere taşınamamış; hikmet-i İlahîyyenin sevkiyle sadece 4 mezhebin imamları ve onların talebeleri ümmetçe kabul görmüş ve verdikleri fetvalar, çıkardıkları deliller, yaptıkları kıyaslar son derece sağlam bir şekilde kaydedilerek tevatür kuvvetiyle bizlere kadar ulaşmıştır.
Demek mezheplerin çıkış sebebi insanların Kur’an ve sünnetten hüküm çıkaramamaları ve bu sebeple meselelerini bu güçte olan müctehid âlimlere sormalarıdır.
