Bu dersimizde tekfircilerin şu sözlerine cevap vereceğiz:
Onlar diyorlar ki: Nisa suresi 93. ayette şöyle buyrulmuş:
وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا
Kim bir mümini kasten öldürürse cezası, içinde ebedî olarak kalacağı cehennemdir. Allah ona gazap ve lanet etmiş ve onun için büyük bir azap hazırlamıştır. (Nisa 93)
Bu ayet-i kerimede, kasten bir mümini öldürenin cehennemde ebedî kalacağı bildirilmiş. Cehennemde sadece kâfirler ebedî kalacaktır. Bu durumda, kasten adam öldürenin dinden çıkması ve kâfir olması gerekir. Eğer kâfir olmasaydı ebedî cehennemde kalmazdı. Katilin cehennemde ebedî kalacak olması onun kâfir olduğuna delildir. Eğer adam öldürmek kişiyi kâfir yapıyorsa diğer büyük günahlar da kişiyi kâfir yapmalıdır.
İşte onlar böyle diyorlar. Şimdi mezkûr ayetin izahını yapalım. İzahını yaptığımızda göreceksiniz ki mesele hiç de onların dediği gibi değil.
Evvela ayetin iniş sebebine bakalım: Bu ayet-i kerime Mikyes isimli bir zat hakkında inmiştir. Şöyle ki:
Mikyes ve Hişam iki kardeşti ve Medine’de Müslüman olmuşlardı. Bir gün Mikyes kardeşi Hişam’ı Benî Neccar kabilesi arasında ölü buldu. Hemen gidip durumu Peygamberimiz (a.s.m.)’a bildirdi. Peygamberimiz (a.s.m.) Zübeyr isimli bir sahabeyi Benî Neccar kabilesine gönderip, “Hişam’ın katilini biliyorsanız onu Mikyes’e teslim edin. Eğer bilmiyorsanız ona diyetini ödeyin.” diye haber yolladı.
Hazreti Zübeyr ve Mikyes Benî Neccar kabilesine bu haberi ulaştırınca, onlar: “Vallahi katili tanımıyoruz. Ancak kardeşine diyeti ödeyeceğiz.” dediler ve diyet olarak Mikyes’e yüz deve verdiler.
Mikyes ve Hazreti Zübeyr Medine’ye dönerken şeytan Mikyes’e şöyle fısıldamaya başladı:
— Sen ne diye kardeşinin diyetini aldın, bu senin hakkında bir utançtır. Yanındaki Zübeyr’i öldür ve intikamını al…
Şeytanın bu vesvesesine uyan Mikyes Hazreti Zübeyr’i öldürür ve dinden çıkarak develerle birlikte Mekke’ye gider. Daha sonra Mikyes Mekke’nin fethi günü öldürülmüş ve kendisine eman verilmemiştir.
İşte “Kim bir mümini kasten öldürürse cezası, içinde ebedî olarak kalacağı cehennemdir.” ayeti Mikyes hakkında inmiştir. Onun cehennemde ebedî kalması Hazreti Zübeyr’i öldürdüğü için değil, dinden döndüğü içindir. Bu ayetin hükmü de Mikyes gibi kâfirlere şamildir.
Eğer bu yaptığımız izaha, “Ayetin iniş sebebinin hususiyeti hükmün umumiliğine engel teşkil etmez. Ayet her ne kadar Mikyes hakkında inmiş olsa da hükmü bütün katillere şamildir.” denilerek itiraz edilirse, şu izahları yaparız:
1. Bu ayetin hükmü bir mümini öldürmeyi helal kabul edenler hakkında olabilir. Bunların cehennemde ebedî kalacak olması cinayetten dolayı değil, haramı helal kabul etmelerinden dolayıdır. Çünkü haramı helal kabul eden kâfir olur ve cehennemde ebedî kalır.
2. Bu ayetin hükmü bir mümini imanından dolayı öldüren hakkında olabilir. Bir mümini imanından dolayı öldürmek kişiyi kâfir yapar. Böyle bir kişinin cehennemde ebedî kalacak olması cinayetinden dolayı değil, imana kastetmesinden dolayıdır. İmana kasteden ve imanı küçümseyen kâfir olur ve cehennemde ebedî kalır.
3. “Cehennemde ebedî kalıcı olduğu hâlde” şeklinde mana verilen خَالِدًا فِيهَا ifadesi her zaman ebedîlik ifade etmez. “Hulûd” bir yerde uzun sürme kalmaktır. Nitekim Araplar günlere “havâlid” derler. Bu, günlerin sonsuza kadar devam edeceğinden değil, uzun süre kalıcı olmalarındandır.
Eğer ayetteki “hulûd” lafzı “ebed” lafzıyla birlikte kullanılıp خَالِدًا فِيهَا أَبَدًا denilseydi, biz bu ifadeden katilin cehennemde ebedî kalacağını anlardık. Ancak böyle denilmemiş ve أَبَدًا lafzı terk edilmiş. Bu da ispat eder ki mümini kasten öldüren cehennemde ebedî değil, uzun süre kalacaktır. Bu da katilin -dolayısıyla büyük günah işleyenin- kâfir olmadığını ispat eder.
Önceki izahları bir kenara bırakıp sadece bu izahı esas alsak mesele halledilmiş olur.
Bu makamda şöyle bir soru sorulabilir:
— İbni Abbas Hazretleri adam öldürenin cehennemde ebedî kalacağını beyan etmiş. İbni Abbas ki Kur’an’ı en iyi anlayan sahabelerdendir. Onun bu görüşü yanlış mıdır?
Bu soruya cevabımız şudur: İbni Abbas Hazretleri bu sözü, adam öldürmeyi engelleme hususunda mübalağa olsun ve kişiyi öldürmeden menetsin diye söylemiştir. Nitekim Kurtubî tefsirinde beyan edildiğine göre, Ebû Mâliki’l-Eşcaî, Sa’d İbni Ubeyde’nin şöyle dediğini nakletmiştir:
İbni Abbas Hazretlerine bir adam gelerek, “Bir mümini kasten öldürenin tövbesi var mıdır?” diye sordu. İbni Abbas Hazretleri, “Hayır, onun gideceği yer ancak ateştir.” diye cevap verdi. Soruyu soran kişi oradan ayrılınca o mecliste hazır bulunanlar, “Ey İbni Abbas, sen bize böyle mi fetva verdin? Evvelce sen bize katilin tövbesinin kabul olacağını söylerdin.” dediler.
O zaman İbni Abbas Hazretleri, “Ben bu adamın çok sinirli ve kızgın olduğunu ve onun bir mümini öldüreceğini zannediyorum. Onun için böyle fetva verdim.” dedi. Sonra o adamı takip ettiklerinde hakikaten onun bir mümini öldürmek istediğini anladılar.
Gördüğünüz gibi, İbni Abbas Hazretlerinin “Bir mümini öldürenin tövbesi yoktur.” sözü günahtan vazgeçirmek içindir, yoksa asıl fetvası bu değildir.
Nitekim Süfyan İbni Uyeyne Hazretleri şöyle der: Bir kişi adam öldürmediyse, ona: “Adam öldürürsen senin tövben yoktur.” denilir. Fakat adam öldürür ve sonra pişman olup tövbe etmek isterse, “Senin tövben kabul edilir.” denilir.
Bu görüş Ehl-i sünnet itikadındaki bütün âlimlerin görüşüdür. Bununla ilgili birçok ayet ve hadis de vardır. Ayetlerden on iki tanesini daha önceki derslerimizde nakletmiştik. Dileyenler önceki derslerimizi okuyabilirler.
